Rechtspraak
Uitspraakdatum
10-04-2015
ECLI
ECLI:NL:TAHVD:2015:109
Zaaknummer
7353
Inhoudsindicatie
Plaatselijk een landelijk deken stelde beroep in, geen ongegrond verklaring van het dekenbezwaar over het structureel niet in rekening brengen van de eigen bijdrage aan toevoegingscliënten. Hof bekrachtigt de ongegrondverklaring door de raad. Het beroep van verweerder over beslissing op het onderhouden van seksuele relatie met cliënten leidt tot bekrachtiging van de gegrondverklaring en met eenparigheid van stemmen verzwaring van de maatregel tot 6 maanden schorsing.
Uitspraak
Beslissing van 10 april 2015
in de zaak 7353
naar aanleiding van het hoger beroep van:
1. de algemeen deken
2. de deken Den Haag
bezwaarden
tegen:
verweerder
1 HET GEDING IN EERSTE AANLEG
Het hof verwijst naar de beslissing van de Raad van Discipline in het ressort
‘s-Gravenhage (verder: de raad) van 10 november 2014, onder nummer R.4512/14.98, aan partijen toegezonden op 12 november 2014, waarbij een bezwaar van de Haagse deken tegen verweerder onderdeel a gegrond en onderdeel b ongegrond is verklaard en verweerder de maatregel van twee maanden schorsing, waarvan één maand voorwaardelijk, is opgelegd.
De beslissing is gepubliceerd op tuchtrecht.nl als ECLI:NL:TADRSGR:2014:276.
2 HET GEDING IN HOGER BEROEP
2.1 De memories waarbij de algemeen deken (ten aanzien van de bezwaaronderdelen a en b) en de deken ‘s-Gravenhage (ten aanzien van bezwaaronderdeel b) van deze beslissing in hoger beroep zijn gekomen, zijn beide op 12 december 2014 ter griffie van het hof ontvangen.
2.2 Het hof heeft voorts kennis genomen van:
- de stukken van de eerste aanleg;
- de brief van de Haagse deken van 9 januari 2015;
- de antwoordmemorie van verweerder;
- de mails d.d. 18 en 20 januari 2015 van verweerder;
- de brief d.d. 21 januari 2015 van verweerder.
2.3 Het hof heeft de zaak mondeling behandeld ter openbare zitting van 6 februari 2015, waar de algemeen deken, vergezeld van mr. S., de Haagse deken, en verweerder zijn verschenen. De algemeen deken en verweerder hebben gepleit aan de hand van een pleitnota.
3 KLACHT
Het bezwaar van de Haagse deken houdt, zakelijk weergegeven, in dat verweerder heeft gehandeld in strijd met gedragsregel 1, 2 en 24, lid 2 en de algemene norm van artikel 46 Advocatenwet. Meer in het bijzonder verwijt die deken verweerder het volgende.
(a) Naar de mening van de Haagse deken zijn de gedragingen van verweerder ontoelaatbaar en overschrijdt hij door zijn handelwijze de grenzen van hetgeen een advocaat betaamt. Met ten minste twee cliënten heeft hij een of meerdere keren seksuele contacten gehad. Alhoewel verweerder in de twee andere concrete gevallen ontkent dat enige seksuele handeling heeft plaatsgevonden, heeft hij, gelet op de totale omvang van de meldingen die onafhankelijk van elkaar gelijksoortig gedrag beschrijven, in die twee gevallen de schijn tegen zich, zeker ook omdat hij erkent bij beide dames thuis te zijn geweest. Daar komt bij dat verweerders cliëntenbestand in overwegende mate bestaat uit jonge, alleenstaande dames, hetgeen impliceert dat het geen op zichzelf staande gevallen betreft. De Haagse deken acht relevant dat het om beschadigde, kwetsbare dames gaat. Die indruk wordt, aldus de deken, versterkt door de meldingen die zijn gedaan door A., B. en Stichting C.. De Haagse deken voert voorts aan dat verweerder handelt op een wijze waardoor hij het vertrouwen in zijn beroepsgroep schaadt en dat hij zijn vrijheid en onafhankelijkheid in de uitoefening van zijn beroep in gevaar laat komen. De Haagse deken acht het geen betaling vragen voor door hem te verlenen juridische diensten in ruil voor seksuele diensten in strijd met gedragsregel 24 lid 2.
(b) Daarnaast acht de Haagse deken het tuchtrechtelijk verwijtbaar dat verweerder structureel afziet van het incasseren van de eigen bijdrage die door de Raad voor Rechtsbijstand wordt vastgesteld.
DE FEITEN EN HET OORDEEL VAN DE RAAD
Het volgende is komen vast te staan ten aanzien van klachtonderdeel a (rov. 5.9 van de beslissing waarvan beroep):
(…) staat vast dat verweerder met een cliënte in tenminste één geval seksueel contact heeft gehad bij gelegenheid van een bespreking bij haar thuis over de door verweerder te verlenen rechtsbijstand. In meerdere gevallen heeft verweerder een cliënte thuis opgezocht. Ook staat vast dat verweerder in tenminste één geval een cliënte bij hem thuis heeft ontvangen, bij welke gelegenheid hij die cliënte een rondleiding in zijn huis heeft gegeven en haar heeft aangeboden om, zo zij zonder woonruimte zou komen te zitten, een slaapkamer in zijn woning te gebruiken. Verder is gebleken dat verweerder met een of meer cliënten lichamelijk contact heeft gehad door hen een arm over de schouder te leggen of soortgelijke contacten te hebben. De raad acht daarbij, gelet op de door klager in het geding gebrachte verklaringen, aannemelijk dat die cliënten niet van die lichamelijke contacten gediend waren.
Tegen deze vaststelling en de daaruit volgende gegrondheid van de dit onderdeel van het bezwaar is door verweerder geen hoger beroep ingesteld. Ook de algemeen deken bestrijdt een en ander niet. Zijn hoger beroep beperkt zich tot de opgelegde maatregel van twee maanden schorsing, waarvan één voorwaardelijk. Het hof neemt deze vaststellingen over en maakt deze tot de zijne.
Ten aanzien van klachtonderdeel b heeft de raad het volgende vastgesteld en geoordeeld:
5.17 De Haagse deken heeft aangevoerd dat een advocaat wel incidenteel, maar niet structureel mag afzien van het innen van de eigen bijdrage. Hij acht dat in strijd met letter en geest van de regels van de Raad voor Rechtsbijstand, waartoe behoort dat de cliënt de eigen bijdrage moet betalen. Hij heeft erop gewezen dat de regels een uitzondering kennen voor “have not’s” en dat er een regeling voor bestaat bij de Sociale Dienst.
5.18 Verweerder heeft in zijn brief van 5 februari 2014 aan klager meegedeeld dat hij zich presenteert als een hardwerkende advocaat in de sociale hoek, die altijd als pro deo advocaat werkt en geen eigen bijdrages int. Ter zitting heeft verweerder naar aanleiding hiervan meegedeeld dat hij dit fout aan de deken geschreven heeft en dat het gewoon niet klopt. Verweerder heeft daaraan toegevoegd dat hij zijn cliënten vraagt de eigen bijdrage te voldoen, maar niet bij 100% van zijn cliënten. Volgens verweerder lukt het gewoon niet om de eigen bijdragen te innen en vaak vraagt hij de eigen bijdrage niet omdat zijn cliënten toch niet betalen.
5.19 Gelet op het verweer, dat in zoverre onvoldoende is weersproken, gaat de raad er vanuit dat verweerder in beginsel wel aanspraak pleegt te maken op betaling van de eigen bijdrage, maar dat hij dat in een aantal gevallen achterwege laat omdat zijn cliënten in omstandigheden verkeren waarin zij niet betalen of niet kunnen betalen. De raad acht hierom onvoldoende grond aanwezig voor het oordeel dat verweerder zich op dit punt niet gedraagt zoals een behoorlijk advocaat betaamt. In zoverre is de klacht ongegrond.
4 BEOORDELING
4.1 Ten aanzien van klachtonderdeel a is het hof, met de algemeen deken, van oordeel dat de opgelegde maatregel geen recht doet aan de ernst van de verweten en vastgestelde schending van de norm van artikel 46 Advocatenwet. In het bijzonder valt verweerder er een ernstig verwijt van te maken dat hij bij meerdere gelegenheden het vertrouwen in de advocatuur en in de beroepsuitoefening op onaanvaardbare wijze heeft geschaad. Rechtzoekenden (en hun familieleden) dienen zich steeds zonder vrees voor een seksueel getinte benadering te kunnen wenden tot een advocaat. Verweerder heeft, zonder dat er zelfs maar sprake was van een vriendschapsrelatie, er niet voor geschroomd vrouwelijke cliënten – zelfs in hun eigen woning – (fysiek-)seksueel ongewenst te intimideren.
Daarbij komt dat aan verweerder reeds eerder een tuchtrechtelijke maatregel (een onvoorwaardelijke schorsing) is opgelegd voor onder meer ongeoorloofde seksuele toenaderingen.
De algemeen deken heeft geen voorstel gedaan voor een op te leggen maatregel. Het hof is van oordeel dat, gelet op het voorgaande, een onvoorwaardelijke schorsing voor de duur van zes maanden passend en geboden is.
4.2 Ten aanzien van klachtonderdeel b
4.2.1 De raad heeft de vraag of het structureel en doelbewust niet innen van de eigen bijdrage die door de Raad van rechtsbijstand is bepaald bij het verlenen van een toevoeging als een gedraging in strijd met artikel 46 Advocatenwet kan worden aangemerkt onbeantwoord gelaten. De dekens hebben om een principiële uitspraak op dit punt gevraagd. Hun standpunt hebben zij – heel kort – uitgedragen in het Advocatenblad van december 2014, p. 47 onder het kopje ‘Dekenberaad’.
Veronderstellenderwijs ervan uitgaande dat verweerder structureel en doelbewust de eigen bijdrage niet int of probeert te innen (verweerder doet vrijwel alleen toevoegingszaken; hij factureert in slechts 2,2% van de behandelde toevoegingszaken de eigen bijdrage), overweegt het hof over de vraag als volgt.
4.2.2 Het hof stelt voorop dat in de Wet op de rechtsbijstand (Wrb) noch elders (in het bijzonder de verordeningen en de gedragsregels) de advocaat expliciet wordt verplicht de eigen bijdrage te (proberen te) innen of dat te trachten, dan wel wordt verboden af te zien van het innen van die bijdrage. Bijgevolg wordt evenmin in de regelgeving onderscheid gemaakt tussen het incidenteel en het structureel doelbewust niet innen van de eigen bijdrage.
Het hof neemt voorts in overweging dat de eigen bijdrage in mindering wordt gebracht op de toevoegingsvergoeding. Dit is uiteraard vanuit het perspectief van de overheid een besparing. Maar het niet innen van de eigen bijdrage door een advocaat leidt er niet toe dat de advocaat meer toevoegingsgeld zal ontvangen. Vanuit zijn perspectief is er sprake van een ‘verlies’.
4.2.3 De dekens wijzen in de eerste plaats op het systeem en wetsgeschiedenis van de Wet op de rechtsbijstand (specifieke passages uit die geschiedenis zijn overigens niet aangehaald). Artikel 35 Wrb bepaalt dat de rechtzoekende een eigen bijdrage verschuldigd is (aan de advocaat). Er bestaat een regeling om geen eigen bijdrage op te leggen indien de rechtzoekende geen inkomen of vermogen heeft (artikel 6 van het Besluit eigen bijdrage rechtsbijstand). De rechtzoekende is verplicht de eigen bijdrage te betalen. Artikel 33 Wrb voorziet in de mogelijkheid om de toevoeging in te trekken indien de aanvrager de eigen bijdrage niet betaalt. Daarbij past, aldus de dekens, niet het voeren van een eigen beleid ten aanzien van het al dan niet innen van de eigen bijdrage. Volgens de dekens verzaakt verweerder de wettelijke plicht om (loyaal) de regeling uit te voeren. Voorts wordt erop gewezen dat onder bijzondere omstandigheden de Sociale Diensten bijdragen in de betaling van de eigen bijdrage.
Het hof kan de dekens in zoverre volgen dat aannemelijk is dat de wetgever (en de Raad voor de rechtsbijstand) een systeem voor ogen stond (en staat) waarin de advocaat de eigen bijdrage int en zo, samen met de toevoegingsgelden, een redelijke beloning ontvangt voor zijn werkzaamheden. Dat is ook het belang van de advocaat. Tevens heeft de wetgever onderkend dat de eigen bijdrage niet in alle gevallen incasseerbaar zal zijn. In die gevallen wordt in correctiemaatregelen voorzien. Maar in het geheel blijkt niet dat de wetgever heeft willen voorzien in een sanctie voor het geval de advocaat de eigen bijdrage (in strijd met zijn eigen belang, structureel) niet int. In het bijzonder blijkt niet dat de wetgever het structureel niet innen van de eigen bijdrage als in strijd met het algemeen belang of dat van de gefinancierde rechtshulp heeft willen kwalificeren. De wetgever heeft zich evenmin uitgelaten over de tuchtrechtelijke (on)geoorloofdheid van het niet innen van de eigen bijdrage. Weliswaar heeft de wetgever de incasso van de eigen bijdrage bij de advocaat gelegd (aan hem opgedragen), maar daaruit volgt geen verplichting daartoe over te gaan. In zodanige verplichting, of een sanctie op het niet uitvoeren van die opdracht heeft de wetgever niet voorzien en derhalve de advocaat vrijheid gelaten.
Het beroep op het systeem en de wetsgeschiedenis faalt bij gebreke aan aanknopingspunten voor het standpunt van de dekens.
4.2.4 De dekens wijzen er voorts op - zo vat het hof het standpunt samen - dat in het eigen-bijdrage-systeem van de Wet op de rechtsbijstand besloten ligt dat er een drempel wordt opgeworpen. Als de cliënt een eigen bijdrage moet betalen, zal hij mogelijk afzien van procederen. Dit is een aspect van kostenbewustheid. De drempel voorkomt dat al te lichtvaardig een beroep wordt gedaan op de door de overheid gefinancierde rechtshulp. De raad voor de rechtsbijstand wordt bewogen tot het afgeven van toevoegingen, terwijl zulks niet had gehoeven. Als geen eigen bijdrage wordt geïnd, wordt er meer geprocedeerd, wat weer tot gevolg heeft dat meer toevoegingsgeld beschikbaar moet worden gesteld. De eigen bijdrage draagt zo bij aan het in stand houden van het stelsel van gefinancierde rechtshulp. Door uit te venten dat de bijdrage in geen geval verschuldigd is, brengt de advocaat dit evenwicht uit balans.
Het hof verwerpt dit betoog. De Wet op de rechtsbijstand strekt ertoe de toegang tot de rechter mogelijk te maken voor hen die minvermogend zijn, maar niet om bedoelde barrière op te werpen of om een financieel beleid ten aanzien van de totale toevoegingskosten te voeren. Aan de redenering van de dekens kan dan niet de verplichting tot het innen van de eigen bijdrage of een verbod om niet te innen worden ontleend. Het door de dekens geconstateerde neveneffect bestaat uiteraard wel, maar de advocaat hoeft daar niet aan bij te dragen in de door de dekens bedoelde zin.
4.2.5 In de appelmemorie van de Haagse deken wordt een beroep gedaan op de inleiding bij de Inschrijvingsvoorwaarden 2014 (te vinden op rvr.org). Daar staat:
Het bestuur van de Raad kan op grond van de artikelen 14 en 15 van de Wrb voorwaarden aan de inschrijving verbinden die betrekking hebben op de organisatie van het kantoor waar de rechtsbijstandverlener werkzaam is, de verslaglegging van de advocaat omtrent de door hem/haar verleende bijstand, het minimum en het maximum aantal zaken waarvoor een advocaat jaarlijks kan worden toegevoegd en de deskundigheid van de advocaat op bepaalde rechtsterreinen.
Deze inschrijvingsvoorwaarden van de Raad zijn algemeen verbindende voorschriften, die regels bevatten waarnaar advocaten die zich bij de Raad inschrijven zich behoren te richten. Er bestaan algemene voorwaarden die voor alle ingeschreven advocaten gelden en bijzondere voorschriften voor rechtsbijstand op specifieke rechtsterreinen.
De Nederlandse Orde van Advocaten houdt toezicht op advocaten en heeft Gedragsregels en verordeningen vastgesteld waarnaar advocaten zich behoren te richten.
Volgens geldende regelgeving is uitvoering van het toezicht op advocaten primair de taak van de Dekens in de verschillende arrondissementen. Daar waar het controle van de naleving van de eigen inschrijvingsvoorwaarden betreft, heeft de Raad een eigenstandige bevoegdheid.
De Raad heeft hiervoor maatregelbeleid vastgesteld.
Hiervoor werd verwezen naar de Gedragsregels en verordeningen van de Orde.
Kennisneming door advocaten en naleving daarvan is van belang. Volgens enkele belangrijke Gedragsregels moet de advocaat er onder meer voor zorgen dat de organisatie en inrichting van zijn kantoor in overeenstemming zijn met de eisen van een goede praktijkuitoefening (Regel 33). Ook behoort een advocaat met zijn cliënt te overleggen of er termen zijn om te trachten door de overheid gesubsidieerde rechtsbijstand te verkrijgen (Regel 24). Voorts behoort de advocaat de hem opgedragen zaken zorgvuldig te behandelen (Regel 4). In het kader van het verlenen van rechtsbijstand op basis van de Wrb is daarbij verder van belang dat de advocaat zich richt naar het principe dat het ontvangen van een subsidie voor werkzaamheden met zich meebrengt dat de ontvanger daarvan deze werkzaamheden zo doelmatig mogelijk uitvoert.
In de inschrijvingsvoorwaarden heeft het hof evenwel geen bepaling aangetroffen die de advocaat verplicht de eigen bijdrage te (proberen te) innen. Evenmin wordt het niet innen van de eigen bijdrage gesanctioneerd. Naar het oordeel van het hof kunnen ook de genoemde gedragsregels geen toereikende basis vormen voor het aannemen van een tuchtrechtelijk gesanctioneerde plicht om de eigen bijdrage te innen. Dat deze regels zulks zouden beogen is het hof niet gebleken. Uit het niet innen van de eigen bijdrage kan niet worden afgeleid dat de werkzaamheden niet doelmatig zouden zijn uitgevoerd.
4.2.6 De dekens wijzen er voorts op dat het gedrag van verweerder onconfraterneel is. Indien een advocaat zich erop laat voorstaan geen eigen bijdrages te innen, zal de (potentiële) cliënt de voorkeur aan hem geven, boven de advocaat die wel de bijdrage int.
Of deze veronderstelling juist en wat het gewicht daarvan is laat het hof in het midden. Dat verweerder een ‘marketingbeleid’ voert, doelgericht cliënten werft of reclame maakt onder de uitdrukkelijk toezegging dat de eigen bijdrage niet wordt geïnd, is het hof niet gebleken. Of de situatie van doelgericht werven schending van artikel 46 Advocatenwet oplevert, behoeft dus niet te worden beoordeeld.
Het hof verwerpt het betoog van de dekens. De Wet op de rechtsbijstand strekt er niet toe de concurrentieverhouding tussen advocaten te regelen. Bovendien kan een advocaat in beginsel niet worden ontzegd te concurreren door de kosten voor de cliënt te matigen, temeer niet omdat deze vorm van mededinging niet gereglementeerd is. De enkele omstandigheid dat een advocaat de eigen bijdrage niet int, leidt derhalve niet tot de conclusie dat het vertrouwen in de advocatuur wordt geschaad noch kwalificeert het zich als een onbehoorlijk handelen jegens de collega’s.
4.2.7 Ter zitting van het hof heeft de Haagse deken nog een beroep gedaan op ABRS 19 december 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BY6772. Daaruit zou zijns inziens blijken dat ouders alleen dan recht hebben op subsidie (kinderopvangtoeslag) indien zij ook de eigen bijdrage betalen. Naar het oordeel van het hof valt aan deze uitspraak (die gaat over de vraag of de eigen bijdrage al dan niet is geschonken en of de belastingdienst het voorschot al dan niet terecht heeft herzien) geen argument te ontlenen voor het standpunt van de dekens in de onderhavige zaak. Daarvoor verschillen de situaties teveel. Overigens geldt ook hier dat de raad voor rechtsbijstand de toevoeging kan intrekken als de eigen bijdrage niet wordt betaald (artikel 33 Wrb).
4.2.8 De conclusie is dat, zij het op andere dan de door de raad gebezigde gronden het bezwaar ongegrond is nu de wet noch de verordeningen en gedragsregels de vrijheid van een advocaat om ook structureel de eigen bijdrage niet te innen beperkt, en niet is gebleken van bijzondere handelingen of nalaten door verweerder die meebrengen dat hij misbruikt maakt van die vrijheid, het bezwaar ongegrond is.
BESLISSING
Het Hof van Discipline:
- vernietigt de beslissing waarvan beroep maar alleen ten aanzien van de opgelegde maatregel; en
- bekrachtigt die beslissing voor het overige;
en, opnieuw recht doende ten aanzien van de op te leggen maatregel:
- legt aan verweerder op de maatregel van schorsing in de uitoefening van de praktijk voor de duur van 6 (zes) maanden, en bepaalt dat deze ingaat op 1 juni 2015 of, indien verweerder uit andere hoofde geschorst is in de praktijkuitoefening of dan niet meer op het tableau staat ingeschreven, onmiddellijk aansluitend aan die andere schorsing resp. zodra verweerder weer op het tableau wordt ingeschreven.
Aldus gewezen door mr. W.H.B. den Hartog Jager, voorzitter, mrs. G. Creutzberg, G.W.S. de Groot, J.H.J.M. Mertens-Steeghs en E. Schutte, leden, in tegenwoordigheid van mr. N.A.M. Sinjorgo, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 10 april 2015.